Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το παράδειγμα της Κρήτης 5 χρόνια μετά το κλείσιμο του ψυχιατρείου έχει ορισμένα χαρακτηριστικά ιδιαίτερα, που αξίζει να τα προσέξει κανείς, διότι είναι χρήσιμα για την θεωρία, πέρα από το γεγονός ότι άλλαξαν αποφασιστικά το σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας στην Κρήτη. Το παρόν δεν έχει καμιά σχέση με το παρελθόν.

1.5 χρόνια αφ' ότου έκλεισε το ψυχιατρείο, στην Κρήτη λειτουργούμε χωρίς ούτε μια κλίνη ψυχιατρείου

Στην Κρήτη μια ολόκληρη περιφέρεια λειτουργεί χωρίς ούτε ένα κρεβάτι στο ψυχιατρείο. Τούτο σημαίνει ότι η Κρήτη αποτελεί ζωντανό-πρακτικό παράδειγμα ότι η ψυχιατρική χωρίς ψυχιατρείο δεν είναι ουτοπία.

1.Στην Κρήτη(έστω μερικώς) λειτουργεί η τομεοποίηση. Τέρμα οι μεταγωγές. Κάθε νομός απαντά στα ψυχιατρικά αιτήματα της περιοχής του, χωρίς παραπομπές, χωρίς μεταγωγές και ταλαιπωρία των ασθενών. Και είναι το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα που λειτουργεί η τομεοποίηση. Διαμορφώνεται έτσι μια άλλη ψυχιατρική κουλτούρα της ευθύνης και όχι της εγκατάλειψης.

2.Στην Κρήτη το ψυχιατρείο δεν έκλεισε διοικητικά, αλλά δημιουργήθηκε ένα δίκτυο στην κοινότητα, το οποίο ασφαλώς πρέπει να συμπληρωθεί, επεκταθεί, ολοκληρωθεί. Οι κλίνες των ''εισερχομένων'' του παλιού ψυχιατρείου, 90 περίπου τον αριθμό, διεσπάρησαν στα γενικά νοσοκομεία της Κρήτης, όπως έπρεπε να γίνει.

3.Οι χρόνιοι του παλιού ψυχιατρείου σήμερα κατοικούν σε ξενώνες, διαμερίσματα, οικοτροφεία. Αυτό το στεγαστικό πλέγμα είναι αλήθεια ότι δημιουργήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του στα Χανιά, ενώ έπρεπε να δημιουργηθεί σε όλες τις πόλεις της Κρήτης ανάλογα με την εντοπιότητα των εγκλείστων. Είναι δε αυτό το θέμα, ένα σημείο προς διεκδίκηση. Να διασπαρεί το στεγαστικό πλέγμα σε όλη την Κρήτη.

Όλες αυτές οι δομές δεν λειτουργούν αποκαταστασιακά διότι όλοι ξέρουμε ότι η νέα κουλτούρα δεν ''αγοράζεται'' αλλά διαμορφώνεται στην καθημερινή πράξη.

Η νοοτροπία των επαγγελματιών ψυχικής υγείας σήμερα δεν έχει καμιά σχέση με το παρελθόν, αλλά είμαστε ακόμα πολύ μακριά από τις ιδανικές συνθήκες.

1.Στην Κρήτη δεν δημιουργήθηκε ούτε μια ιδιωτική ψυχιατρική κλίνη αυτή την πενταετία.

2.Οι Κρήτες δεν φεύγουν από το νησί τους για θεραπεία (έχει ελεγχθεί το θέμα και ερευνητικά) σε ποσοστό μεγαλύτερο μετά το κλείσιμο του ψυχιατρείου.

Η περίπτωση της Κρήτης, μοναδική περίπτωση στην Ελλάδα και από τις λίγες στον κόσμο ολόκληρο πρέπει να στηριχθεί. Είναι δυνατή μια ψυχιατρική χωρίς ψυχιατρείο και ας πολεμιέται και από την Ακαδημαϊκή ψυχιατρική και από τους καθεστωτικούς ψυχιάτρους.

Β. Υπάρχουν όμως πέντε κρίσιμα σημεία για το σήμερα.

1) Ο οργανισμός του ΘΨΠΧ του ψυχιατρείου πρέπει να καταργηθεί και στη θέση του να δημιουργηθεί ένας νέος οργανισμός παροχής ψυχιατρικής φροντίδας, που να περιλαμβάνει την πρωτοβάθμια φροντίδα(ΚΨΥ, Κινητή Μονάδα, Κατ' οίκον επισκέψεις, Νοσοκομείο Ημέρας) και τον τομέα της αποκατάστασης (στεγαστικές δομές). Το Γενικό Νοσοκομείο να έχει μέσω της ψυχιατρικής κλινικής την νοσοκομειακή νοσηλεία. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν και αποφασιστεί να ενταχθεί το σύστημα ψυχικής υγείας στο ΓΝ Χανίων, τότε πρέπει να ληφθεί μέριμνα οπωσδήποτε ούτως ώστε να μην μεταφέρονται πόροι (ανθρώπινοι και οικονομικοί) απ' την ψυχική υγεία στην γενικότερη υγεία. Αυτό μπορεί να γίνει μόνον αν οι στεγαστικές δομές ενταχθούν στο ΚΨΥ και το ΚΨΥ έχει αυτονομία επιστημονική και διοικητική, παραμένοντας βέβαια αποκεντρωμένη μονάδα του ΓΝ Χανίων. Στο ΚΨΥ να ενταχθούν όλοι οι υπηρετούντες ψυχίατροι του ΘΨΠΧ (οι ψυχίατροι του ΓΝ Χανίων έχουν ήδη εναταχθεί στον οργανισμό του ΓΝ Χανίων, και σε πρωσοποπαγείς θέσεις όσοι περισσεύουν. Αν δεν γίνει αυτή η πρόβλεψη, πολύ γρήγορα το σύστημα ψυχικής υγείας θα βυθιστεί μέσα στη χοάνη της γενικότερης υγείας.

2) Αξιοποίηση των εγκαταστάσεων του ΘΨΠΧ

Ο χώρος του παλιού ψυχιατρείου (120 στρέμματα γης και 15000 τ.μ. κτίσματα) πρέπει να αξιοποιηθεί. Ο χώρος δεν πρέπει να ''τεμαχιστεί'' καλύπτοντας ''ανάγκες'' διαφόρων αρπακτικών που εν τω μεταξύ έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, αλλά να αποτελέσει ένα χώρο εκπαίδευσης και πολιτισμού. Ο χώρος της τρέλας να μετουσιωθεί σε πνευματικό χώρο. Μπορεί να γίνει κάτι οραματικό για την πόλη (υπάρχουν και πιο συγκεκριμένες προτάσεις) και ωφέλιμο για τους ασθενείς π.χ. θέσεις εργασίας για τον ΚοιΣΠΕ.

3) Πρέπει παντί τρόπω να γίνει ''μεταφορά'' του στεγαστικού πλέγματος και στην υπόλοιπη Κρήτη. Αυτή τη στιγμή κατοικούν στα Χανιά στις 16 δομές και 30 ασθενείς από Ηράκλειο, 15 ασθενείς από νομό Λασιθίου και 15 ασθενείς από νομό Ρεθύμνου. Αυτοί μπορούν να μεταφερθούν σε 4 δομές σε Ηράκλειο-Λασίθι-Ρέθυμνο(2-1-1). Το στεγαστικό πλέγμα όταν μεταφερθεί θα καλύπτει στεγαστικές ανάγκες των αντίστοιχων νομών. Αν δεν είναι δυνατόν οι μεταφερόμενες δομές να δορυφοροποιηθούν με τα αντίστοιχα νοσοκομεία (λόγω αρνήσεων του προσωπικού), να ειδωθεί η δυνατότητα αυτές οι 4 δομές να δοθούν σε μια ''κερδοσκοπική εταιρία''.

Η μεταφορά του πλέγματος είναι απαραίτητη και για ένα ακόμα λόγο. Απομακρύνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο επαναλειτουργίας του Ασύλου.

4) Λειτουργία του πολυδύναμου ΚΨΥ Αγ. Νικολάου. 3 χρόνια τώρα η υπόθεση αυτή έχει κολλήσει απαραδέκτως.

5) Λειτουργία ενός δεύτερου ψυχιατρικού τμήματος στο Βενιζέλειο, διότι ο Ν. Ηρακλείου είναι πολύ μεγάλος. Επομένως στο Βενιζέλειο μπορεί να λειτουργήσει ένα δεύτερο ψυχιατρικό τμήμα (μικρότερο απ' του ΠΑΓΝΗ) όπως αρχικώς είχε σχεδιαστεί αλλά για ακατανόητους σε μένα λόγους δεν έγινε.(σημειωτέον μετά από επιτόπια επίσκεψη είχαμε βρει ακόμα και τον χώρο).

Αν αυτά τα πέντε σημεία ικανοποιηθούν σε μερικά χρόνια θα μπορούμε να μιλάμε για το ''μοντέλο της Κρήτης''

Γ. Κοκκινάκος